Alicia Valero Delgado Grupo de Ecología Industrial. Instituto CIRCE
Teknologia garbi eta digitalizatuek baliabide mineral ugari behar dituzte, eta horietako asko, gainera, oso urriak dira. Paradoxikoki, frogatu dugu itxuraz energiaren ikuspegitik efizienteenak diren teknologiak ez direla oso eraginkorrak lehengaien erabileran. (...)
Europak kanpo mendekotasun handia du, eta horrek oso kaltebera egiten gaitu. Lehengaien prezioen igoera bizkorraren lekuko izango gara (ikusten ari garen erregai fosilez gain). Gure kalkuluen arabera, ez dago lehengai nahikorik trantsizioa proposatzen den moduan egiteko. Zehaztasunera joz, dirudienez behintzat 14 elementu kimikoren erreserbak ez dira nahikoak izango 2050era arte espero den eskariari erantzuteko. Hauek dira elementuak: zilarra, kadmioa, kobaltoa, kromoa, kobrea, galioa, indioa, litioa, manganesoa, nikela, beruna, platinoa, teluroa eta zinka (Alicia Valero, Valero, Calvo, & Ortego, 2018). Zerrenda horretan funtsezkoak elementuak daude, hala nola ibilgailu elektrikoen baterietarako (nikela, litioa, kobaltoa, beruna edo manganesoa), teknologia fotovoltaiko berrietarako (teluroa, kadmioa, indioa, kobrea), aplikazio eta teknologia askotako altzairuetarako (kromoa, nikela, zinka) edo teknologia digitaletarako (zinka, platinoa, indioa, galioa, zilarra). (...)
Europatik, lehengaien hornitzaileak dibertsifikatzen saiatzeaz gain, herrialde ekoizleekin aliantzak eginez, ahaleginak bi fronte nagusitara bideratzea planteatzen da: 1) Etxeko erauzketan inbertitzea beste herrialdeekiko mendekotasuna murrizteko, 2) Ekonomia zirkularraren alde egitea.
Lehenengo puntua ez dago eztabaidetatik libre, meatze berriak ireki-tzea ingurumen- eta gizarte-inpaktu handiekin lotuta baitago, eta jendea ez baitago horiek onartzeko prest. Izan ere, Europak beste herrialde batzuetara deslokalizatu ditu erauzketa-industria eta fabrika kutsatzaileenak. Horrek itxuraz “garbiagoak” eta lehiakorragoak izatea eragin du. Hala ere, gaur egun oso kalteberak gara, eta batez ere Txinak kontrolatzen dituen lehengaiekin egiten duen erabakiaren mende gaude. Ziurtasun handiz, Txinak etxeko kontsumoa lehenetsiko du esportazioen aurretik.
Energiaren ikuspegitik efizienteenak diren teknologiak ez dira eraginkorrak lehengaien erabileran
Beraz, kanpo mendekotasuna murrizteko Europan bateria-fabriketan edo erdieroaleetan inbertitzeak, adibidez, ez du inolako zentzurik, horiek osatzen dituzten lehengaiak izan gabe. Hortaz, ulergarria da erauzketa lokalean inbertitzea. Ildo beretik, aztarnategi berriak zabaltzeaz gain, meategi abandonatuak berriro irekitzeko eta metal interesgarriekin meatze-hondakinak prozesatzeko aukera dago; izan ere prezioen igoerarekin eta dagoen premia handiarekin, ekonomikoki errentagarriak izan daitezke berriro.
Hori bai, meatze-aztarnategi horien ustiapena ingurumen- eta gizarte-estandar zorrotzenekin egin behar da, baliabideak (ura, adibidez) zentzuz erabiltzen direla, paisaia eta inguruko komunitateak errespetatzen direla, kaltetutako populazioekiko konpentsazio justua ematen dela eta natura birsor-
tzen dela ziurtatuz. Horretarako, erauzketa-jardueren inguruko jarraipen osoa egin behar da, eta iraganeko jardunbide txarrak saihesteko ezarritako baldintzak betetzen direla ziurtatu.
Zalantzarik gabe, “ekonomia zirkularra” deiturikoak trantsizio energetikoarekin batera joan behar du uneoro. Ekonomia zirkularraren helburua materialen zikloak itxi eta luzatzea da. Hori esanda, termodinamikak dio ezinezkoa dela zikloak erabat ixtea. Horregatik, ekonomia zirkularra baino gehiago, ekonomia espirala izan dezakegu helburu (Antonio Valero & Valero, 2019), non ziklo bakoitzean materia kopuru bat galtzen den.
Zikloak itxi ezin diren arren, oraindik oso urrun gaude ekonomia espiral eraginkor batetik. Izan ere, Lurra baliabideen gordailu amaigabetzat eta hondakinen zabortegi infinitutzat hartu da. Erabili eta botatzeko kultura azken 30-40 urteetan ezarri da bereziki, eta produktuak ez daude birziklatzeko diseinatuta, eta ez dago lehengai horiek berreskuratzeko azpiegiturarik ere. Kantitatea lehenetsi da, ez kalitatea, eta ikusten dugu oso lehengai baliotsuak dituzten milaka objektu, azkenean, zabortegietan pilatzen direla, inolako erabilerarik gabe. Joera hori iraultzeko, beharrezkoa da jarraian aipatzen ditugun fronte hauetan jardutea:
Funtsezko jardueren zerrenda bat sortu beharko da eta lehengai jakin batzuen erabileran beharrezkoenak diren sektoreei lehentasuna eman beharko zaie
Goian deskribatutako guztia lortuko bagenu ere, lehengaiak faltako lirateke. Alde batetik, mineralen erauzketa-gailurrak gero eta hurbilago baitaude. Bestetik, berreskuratze- eta birziklatze-teknologiak hobetu arren, beti izaten direlako galerak (%100eko berreskuratzea ezinezkoa da).
Azkar hurbiltzen ari gara planetaren mugetara. Horrek esan nahi du ez dagoela beste erremediorik: kontsumoa nabarmen murriztea, deshazkundea eta eredu ekonomikoa errotik aldatzea. Horretarako, gure ustez garrantzitsuak izan daitezkeen neurri batzuk proposatzen ditugu jarraian:
* Artikulu osoa hemen eskuragarri: https://www.elsaltodiario.com/habla-el-medio-rural/hacia-un-mejor-uso-de-los-recursos-minerales
IEA. (2021). The Role of Critical Minerals in Clean Energy Transitions – Analysis - IEA. IEA.
Mills, R. (2022). Copper: the most important metal we’re running short of. Retrieved from https://aheadoftheherd.com/copper-the-most-important-metal-were-running-short-of-richard-mills/
Naredo, J. M. (1987). La economía en evolución. Historia y perspectivas de características básicas del pensamiento económico. Madrid: Ediciones Siglo XXI.
Valero, Alicia, Valero, A., Calvo, G., & Ortego, A. (2018). Material bottlenecks in the future development of green technologies.
Renewable and Sustainable Energy Reviews. https://doi.org/10.1016/j.rser.2018.05.041
Valero, Antonio, & Valero, A. (2019). Pensando más allá del primer ciclo: economía espiral. In Economía Ciruclar-Espiral: Transición hacia un metabolismo económico cerrado (p. 343). Ecobook.